خودپردازی که در ایران قریب به ۴۵ سال تکامل نیافت … !

احسان مهدی‌زاده| کارشناس سایت و تولید محتوا | توسن تکنو

🔸تیتر خیلی کوتاه بود. فرارسیدن سالگرد پنجاهم راه‌اندازی اولین خود‌پردازهای بانکی (ATM) در جهان. دستگاه‌هایی که به زعم پاول ولکر، رئیس سابق فدرال رزرو ایالات متحده آمریکا «تنها ابداع مفید صنعت بانکداری در چند دهه‌ی گذشته بوده‌اند.»

🔸خود‌پرداز در ابتدای ورود خود به عرصه‌ی صنعت بانکداری اینگونه تعریف می‌شد: «دستگاهی الکترونیکی که به مشتریان بانک این امکان را می‌داد تا در هر زمان دلخواه به ‌وسیله‌ی قراردادن کارت عابربانک خاصی در دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه از حساب خود پول دریافت کرده یا موجودی حساب بانکی خود را بگیرند، بدون اینکه نیاز به شمارشگر انسانی باشد. بسیاری از خودپردازها نیز امکان واریز پول یا چک، جابجایی پول میان حساب‌های بانکی و حتی خرید تمبر را برای مشتریان فراهم می‌کردند.»

🔸دستگاه خودپرداز یا دستگاه خودکار بانکی (ATM) نیم قرن پیش توسط یک اسکاتلندی بنام جان شفرد اختراع شد و اولین بار در ۲۷ ژوئن سال ۱۹۶۷ میلادی بوسیله بانک بارکِلیز در شهر انفیلد تاون در شمال لندن به کار گرفته شد. هرچند بانک بارکِلیز اولین بانک و مؤسسه مالی در جهان بود که برای نخستین‌بار از اولین دستگاه‌ خودپرداز استفاده کرد اما گسترش و موفقیت خود را در آمریکا بدست آورد. تئودور دیویس، مدیر بانک کاپیتال نشنال میامی در روز پنجم سپتامبر ۱۹۶۸ یکی از این دستگاه‌ها را در راهرو بانک خود نصب کرد. رفته رفته دستگاه‌های خودپرداز دیواره‌های آهنین جمهوری دموکراتیک آلمان (آلمان شرقی) را درنوردیده و در آن به کار گرفته شدند. وجود نمونه‌ای از این دستگاه در موزه رادبویل آلمان شرقی ثابت می‌کند که تا پایان دهه ۱۹۸۰ در آن کشور چندصد دستگاه خودپرداز مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه با تقریبا ۶۰ هزار دستگاه خودپرداز یا عابربانک در سرتاسر آلمان بی‌اسکناس بودن دستگاه تقریبا امری نادر است.

🔸به استناد صفحه‌ی ۲۰ روزنامه‌ی کیهان مورخ ۱۶ بهمن‌ماه ۱۳۵۱، نخستین دستگاه عابربانک خاورمیانه، در ایران به وسیله‌ی بانک بیمه‌ی بازرگانان و در شهر تهران راه‌اندازی شد. ایران، در آن زمان (سال ۱۳۵۱) نخستین کشور خاورمیانه بود که باجه‌ی اتوماتیک کامپیوتری بانکداری در آن آغاز به کار می‌کرد.

🔸در حال حاضر بیش از ۴۰ هزار دستگاه خودپرداز در سیستم بانکی کشور ایران فعال است و اغلب دستگاه‌های عابربانک ایرانی به شبکه‌ی شتاب متصل هستند. شبکه‌ی شتاب امکان برداشت و مشاهده‌ی موجودی را برای دارندگان کارت‌های بانکی عضو این شبکه از همه‌ی خودپردازها فراهم می‌آورد. در ایران از طریق دستگاه‌های خودپرداز علاوه بر عملیات برداشت، پرداخت و انتقال وجه، می‌توان اقدام به پرداخت قبض‌های خدمات عمومی نظیر آب، برق، گاز و تلفن نمود. واریز وجه به حساب‌های خیریه، پرداخت جرایم راهنمایی و رانندگی، خرید شارژ برای سیم‌کارت‌های اپراتورها و مواردی دیگر از این دست، خدمات دیگری هستند که روی این دستگاه‌ها قابل ارائه است.

✅ ذکر این نکته جالب است که ۱۵ سال بعد از معرفی اولین خودپرداز در دنیا، اولین دستگاه ATM Recycler نیز معرفی شده است، ولی روند پیشرفت این دستگاه‌ها در ایران به صورت موازی اتفاق نیفتاده است و البته به تازگی برخی بانک‌های پیشرو در حال راه‌اندازی این دستگاه‌ها هستند.

✅ با گذشت زمان، دستگاه خودپرداز (ATM) تکمیل‌تر شده است. امروزه در دنیا وقتی صحبت از ATM به میان می‌آید، منظور دستگاه‌های خودپرداز/خوددریافت یا همان دستگاه‌های ATM Recycler است. شاید هم اکنون به جای پرداختن به این موضوع که دستگاه ATM پنجاه سالگی خود در دنیا را جشن می‌گیرد و یا ما در ایران خودمان به فاصله‌ی ۵ سال از معرفی این دستگاه‌ها، توانسته‌ایم آن را در بانک‌های خود پیاده‌سازی نماییم، بهتر باشد به دنبال ارتقا و استفاده از نسل‌های پیشرفته‌تر این دستگاه‌ها و نهایتا افزایش سطح خدمات آن به مشتریان باشیم.

✅ با این دستگاه‌های خودپرداز/خوددریافت نه تنها می‌توانید اسکناس از دستگاه‌ها بگیرید، بلکه می‌توانید از طریق آن‌ها اسکناس وارد دستگاه کرده و وجه آن را به حساب خود واریز کنید. همچنین این دستگاه‌ها، این قابلیت را دارند که اسکناس‌های جعلی و مخدوش را تشخیص داده و با توجه به رویکرد نرم‌افزار نصب شده روی دستگاه و سیاست بانک عامل، این قبیل اسکناس‌ها را با اعلام به مشتری بازگردانده یا در کاستی جداگانه ضبط نمایند. از دیگر مزایای این دستگاه‌ها می‌توان به کاهش هزینه‌های مربوط به پول‌گذاری به دلیل وجود چرخه‌ی گردش اسکناس‌های ورودی و خروجی اشاره کرد.