انقلاب دیجیتالی در صنعت پرداخت و روندهای آن

مریم کریمی| کارشناس تحقیقات بازار | توسن تکنو

انقلاب دیجیتالی در صنعت پرداخت

پیشرفت­ چشمگیر فناوری­های دیجیتالی انقلابی در صنعت پرداخت ایجاد کرده­ و فرصت­های بی‌شماری را پیش روی این صنعت قرار داده است. بروز و ظهور فناوری­های جایگزین می‌تواند اکوسیستم فعلی صنعت پرداخت را به طور کلی متحول کند.[۱] امروزه طیف وسیعی از ابزارها، از گوشی­های همراه گرفته تا دستبند هوشمند، قابلیت­ پرداخت دارند و رفتارهای خرید، انتظارات و ارزش­های مصرف‌کنندگان را تغییر خواهند داد. مشتریان امروزی می­خواهند به صورت امن و یکپارچه و بدون محدودیت زمانی و مکانی خرید خود را انجام دهند.[۲] موسسات معتبر بسیاری نظیر گروه مشاوران بوستون (BCG)، موسسه‌ی تحقیقاتی Capgemini و موسسه Business Insider روندهای آینده‌ی صنعت پرداخت را پیش‌بینی کرده ­اند که در ادامه به آنها اشاره می­شود.

۱) ورود گسترده‌ی شرکت­های ارائه‌دهنده‌ی فناوری­های مالی:

با ارائه‌ی محصولات و خدمات نوآورانه از طرف استارت­آپ‌­های فناوری­های مالی به مشتریان، رقابت شدیدی در این صنعت به وجود آمده است.[۳]

۲) پیشی گرفتن پرداخت همراه از پرداخت کارتی:

اگر پیش‌بینی متخصصان محقق شود، بزرگترین تحول در این صنعت، کیف پول­های موبایلی هستند. در حال حاضر نفوذ گوشی­های هوشمند در حال پیشی گرفتن از نفوذ کارت بانکی است و با بهبود فرهنگ استفاده از خدمات همراه، می­توان انتظار رشد روز افزون پرداخت همراه و حتی پیشی­گرفتن آن از پرداخت کارتی تا سال ۲۰۲۰ در جهان را داشت که یک روند چشمگیر در جهان است. انتظار می­رود تا سال ۲۰۲۰، تعداد کاربران گوشی­های هوشمند به ۶ میلیارد و تعداد کاربران کارت­های بانکی به ۴ میلیارد نفر برسد که خود گویای پتانسیل بالایی است که در این صنعت ایجاد خواهد شد. از سوی دیگر خرده‌فروشان از پرداخت­های موبایلی استقبال می‌کنند، زیرا اطلاعات ارزشمندی در مورد تراکنش­های مشتریان در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد که برای توسعه‌ی تجربه‌ی مشتری و ارائه‌ی برنامه‌های وفاداری به آن­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. به علاوه این ابزار باعث افزایش سرعت خریدها و در نتیجه افزایش فروش می­شود. علاوه بر موبایل ابزار دیجیتالی دیگر از قبیل گجت­های هوشمند پوشیدنی مانند دستبند یا عینک هوشمند، امکان پرداخت­های خرد را برای مشتریان فراهم می­کنند. فناوری‌های جدید دیگری که جایگزینی برای پرداخت با کارت محسوب می­شوند، پرداخت از طریق QR Code است. این امکان خصوصا برای صنوفی که تحویل در محل (Delivery) دارند قابل استفاده است. در این مدل فروشنده یا ارائه‌دهنده‌ی خدمات، مبلغ نهایی کالا یا خدمات خود را از طریق دستگاه کارتخوان یا نرم‌افزار صندوق مشخص کرده و با چاپ یک فاکتور پرداخت که شامل QR Code است، مبلغ مورد نظر جهت پرداخت را در اختیار مشتری قرار می‌دهد. مشتری که مجهز به Application بارکدخوان است، این QR Code را اسکن کرده و عملیات پرداخت را از طریق درگاه پرداخت موبایلی انجام می‌‎دهد.

۳) دگرگونی در پایانه­های فروش:

بازار ارائه‌ی راهکارهای پایانه‌ی فروش حاوی نوآوری­هایی است که تولیدکنندگان برای بهبود تجربه‌ی انجام تراکنش­ها روی آن متمرکز شده‌اند. کارتخوان­های موبایلی (mPOS) با استقبال زیادی از سوی فروشندگان مواجه شدند، زیرا محدودیت مکانی کارتخوان­های ثابت را ندارند. استفاده از پایانه‌‎های فروش غیرتماسی با اتکا به فناوری­هایی مثل NFC و BLE[4] از دیگر تحولاتی است که بازار پرداخت بر بستر پایانه­های فروش را متحول کرده است.[۵]

فناوری NFC به موبایل یا دستگاهی که مجهز به آن است اجازه می‌دهد از طریق یک Card Reader که نهایتا در فاصله‌ی ۲۰ سانتی‌متری آن قرار دارد ارتباط برقرار کند. این فناوری به عنوان یک بستر برای ارتباط‌گیری موبایل و پایانه فروش و انجام فرآیند پرداخت در حال رشد است و نمونه‌های موفق آن در دنیا و ایران پیاده‌سازی شده است. در پاییز ۲۰۱۴ زمانی که Apple  آیفون ۶ را به بازار عرضه کرد، نرم‌افزار Apple Pay را که مجهز به فناوری NFC است ارائه داد. از مزایای استفاده از فناوری NFC می‌توان به این نکته اشاره کرد که چنانچه از طریق Applicationهای مبتنی بر NFC به خرید شارژ یا پرداخت قبض یا خرید در محیط واقعی بپردازیم، نیازی به کارت بانکی فیزیکی نخواهد بود. این فناوری کارت بانکی را شبیه­سازی می­کند و با ذخیره کردن اطلاعات کارت در گوشی از قبل و استفاده از NFC، فرآیند کشیدن کارت به صورت مجازی انجام می‌شود. به علاوه  با توجه به این که کارت به فروشنده ارائه نمی‌­شود، امکان کپی کردن کارت یا سوء استفاده از آن وجود نخواهد داشت.

در مورد فناوری BLE هم باید اشاره کنیم که بلوتوث جزء ویژگی‌های ذاتی اکثر گوشی‌های همراه است و نسبت به NFC محدوده‌ی بیشتری را پوشش می‌دهد. با استفاده از بلوتوث امکان دسترسی تا فاصله‌ی ۵۰ متری فراهم است. این فناوری خرید را برای خریداران ساده‌تر می‌کند، زیرا دیگر نیاز نیست گوشی‌هایشان را به پایانه‌‎ی فروش نزدیک کنند. این فناوری سرعت بیشتری نسبت به NFC دارد. به علاوه در فرآیند پرداخت با NFC محدودیت یک به یک بودن تراکنش‌ها وجود دارد؛ به این معنا که برای هر تراکنش یک موبایل باید به یک پایانه‌ی فروش نزدیک شود، اما بلوتوث این امکان را می‌دهد که چندین تراکنش در یک زمان توسط یک پایانه‌ی فروش انجام شوند که در نتیجه سرعت پرداخت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

۴) انتقال بین‌المللی پول به صورت دیجیتال:

مساله انتقال پول برای مهاجران بسیار مهم است و استارت­آپ‌های زیای وارد این حوزه شده­اند. در سال ۲۰۱۴ طبق آمار بانک جهانی ۵۸۳ میلیارد دلار انتقال وجه بین‌المللی صورت گرفته است که در حدود ۶% آن از کانال­های دیجیتال صورت گرفته است و نسبت به سال ۲۰۱۳ انتقال دیجیتالی وجه ۳۰% رشد داشته است. پیش‌بینی می­شود در سال ۲۰۱۷ این مبلغ به ۶۳۶ میلیارد دلار برسد.

۵) افزایش اهمیت امنیت پرداخت:[۶]

مشکل عمده‌ای که در مورد کارت­های اعتباری وجود دارد امکان کلاهبرداری است که عامل بازدارنده­‌ی پرداخت همراه از نظر کاربران است. در سال­های آتی فعالیت­های زیادی برای بهبود شرایط امنیتی انجام خواهد شد که از آن جمله می­توان به فراگیرشدن استانداردهای مرتبط با امنیت نظیر EMV در شبکه کارتی، استفاده از روش­های جدید احراز هویت مانند ویژگی­های بیومتریک نظیر اثرانگشت، صدا و ضربان قلب، تحلیل بر خط و استفاده از فضای ابری برای افزایش امنیت میان پردازنده­های پرداخت و موسسات مالی اشاره کرد.

۶) بهبود شرایط قانونی پرداخت همراه:

با افزایش نوآوری در پرداخت، قانونگذار نیز نوآوری را پرورش داده و رقابت را تشویق می‌کند و زمینه را برای حضور شرکت­های بانکی و غیربانکی در این صنعت فراهم می­کند. به این ترتیب قوانین و استانداردهای مورد نیاز برای توسعه­ی پرداخت همراه به مانند تراکنش پرداخت، پول مجازی و … در جهان ایجاد خواهد شد.

۷) گسترش شبکه‌های مجازی پرداخت:

با گذشت زمان شبکه­های بسته‌ی مالی (Financial Closed Loops) و وابسته به ارزهای مجازی (یک جهته و دو جهته) رو به افزایش خواهند بود و بخش اعظمی از اقتصاد آینده مربوط به این شبکه­هاست. بیت کوین[۷] یکی از انواع پول­های دیجیتال است که در سال­های اخیر رواج زیادی یافته است. پرداخت بین افراد (P2P) و پرداخت‌های خرد از طریق شبکه­های اجتماعی نظیر فیسبوک از دیگر تحولات صنعت پرداخت است.

پس از مطالعه‌ی روندهای بالا و همچنین بررسی نمودار ذیل که از Financial Services Club در سال ۲۰۱۵ ارائه شده است، این نکته به روشنی دریافت می‌شود که فراهم‌کنندگان سرویس پرداخت موبایلی، بالغ بر ۳۳ درصد بیشترین نوآوری در پرداخت‌ها را رقم زده‌اند. پس از آن‌ها هم فراهم‌کنندگان ارزهای مجازی با ۲۶ درصد قرار دارند که به صورت مستقیم اشاره به پرداخت‌های مجازی نظیر بیت‌کوین دارد.

با مطالب گفته شده به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌های حوزه‌‎ی مالی، به خصوص Applicationهای پرداخت برای گجت‌هایی نظیر موبایل، تبلت و صندوق‌های فروشگاهی دنیایی از تازگی و تنوع را بر پایه‌ی استفاده از فناوری‌های نوین برای صنعت پرداخت رقم بزند. در این بستر، زیرساخت‌های سخت‌افزاری و استفاده از پلتفرم‌های مطلوب جهت توسعه‌ی سیستم، باعث ایجاد فضایی جهت رشد و ارتقای راه‌حل‌های نرم‌افزاری خواهد شد. چیزی که نهایتا منجر به خلق ارزش افزوده خواهد شد و باعث ایجاد سهولت در زندگی روزمره‌ی همه‌ی ما!

[۱] The Payments Industry Explained Report Business Insider (2016)

[۲] Digital Payments 2020, BCG (2016)

[۳] Future of Payments: Four Trends to Know in Payment Processing Business Insider (2016)

[۴] Bluetooth Low Energy

[۵] Mobile payments technology and contactless payments explained Business Insider (2016)

[۶] Top 10 trends in Payments in 2016,Capgemini (2016)

[۷] Bitcoin